تحلیل انتقادی الگوی متعارف آموزش مالی شخصی

در دهه های اخیر، تربیت اقتصادی و مالی به جهت تاثیر عمیق آن در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی ملّت ها، مورد توجه بسیاری از کشورهای دنیا به¬ویژه کشورهای توسعه¬یافته قرار گرفته است. در این زمینه نهادهای متولی تربیت در آمریکا تلاشی جدی¬تر نموده¬اند و در صدد توسعه¬ی الگوی تربیت اقتصادی و مالی بر مبنای سرمایه¬داری در جهان هستند. در حال حاضر ایالات متحده در راستای آمریکایی¬سازی دنیا، الگویی را در حوزه¬ی مالی شخصی طراحی نموده و با حجم وسیع تبلیغاتی خود در صدد اشاعه¬ی آن در سراسر دنیا می¬باشد. با توجه به این که در طراحی الگوی اسلامی تربیت مالی، استفاده از تجربیات الگوی غربی مفید می¬باشد؛ هدف ما در این رساله، تحلیل انتقادی این الگو است تا از تجربیات آنان در طراحی الگوی اسلامی استفاده گردد. بنابراین مسئله¬ی اصلی آن است که با توجه به منابع دینی چه نقدهایی بر الگوی غربی وارد است. به منظور پژوهش در این مسئله، با در نظر گرفتن این نکته که روی¬آورد تحلیل انتقادی، به تحلیل ساختار گزاره و مفاهیم آن حصرِ توجه نمی¬کند؛ بلکه فراتر از آن، به جستجو از مبانی گزاره می¬پردازد؛ در این رساله با جستجو در منابع مختلف دینی، (کتب حدیثی، تفسیری، فلسفی و کلامی)، مقالات مرتبط با اقتصاد اسلامی و نیز اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی، به نقد موضوعی الگوی غربی مالی شخصی پرداختیم. در نهایت تلاش نمودیم تا همه¬ی گزاره¬های این الگو را بر حسب موضوع و با توجه به منابع دینی تحلیل انتقادی کنیم و جنبه¬های تشابهات، تمایزات و نیز نواقص آن¬ها را در مقایسه¬ی با مبانی و گزاره¬های دینی مشخص کنیم. مهم¬ترین یافته¬های این پژوهش آن است که الگوی متعارف آموزش مالی شخصی، الگویی فردگرایانه است و به هویت¬های جمعی زندگی انسان کم¬تر توجه شده است؛ در حالی که در آموزه¬های اسلامی، در کنار هویت¬های فردی زندگی انسان، هویت¬های جمعی (خانوادگی و اجتماعی) نیز مورد توجه زیادی قرار گرفته است. همچنین برخلاف نگاه اسلامی که معتقد به ربوبیت خداوند و هدایت تشریعی اوست؛ در الگوی غربی ربوبیت خداوند کاملاً نادیده گرفته می¬شود و در طراحی استانداردهای تربیتی، سنن الهی برای تدبیر امور انسان¬ها و تربیت آنان لحاظ نمی¬شود. با انجام این مطالعه انتقادی به عنوان اولین کار در این باب، زمینه برای طراحی الگوی اسلامی ایرانی تربیت مالی فراهم شد.